EntellektuelForum

Alemdar

26.7.10
Peter Ustinov'un Türkçesi ve diğer marifetleri

Tekrar rekrar okunabilen kitaplar olduğu gibi filmler de var elbette ve hep yanımda taşıdığım birkaç filmden biri de onun filmlerinden biri. 1955'de Michael Curtis'in çektiği "We are no Angels" adlı film. Burada güya baş rolde oynayan Humphrey Bogart'ın yanında nasıl da dikkat çeker!.. İyi yürekli kaba mahkumu oynayan Aldo Ray ve akıllı mahkum Bogart'ın yanında o, inanılmaz yerinde 'mimik'leri, yaramaz çocuk siması, söylediğinden daha fazlasını biliyormuş hissini her an veren iğneleyici bakışları ve yerinde alaycı 'gestik'leriyle hemen dikkat çeker... Sıradan bir olmadığı derhal anlaşılır...

1921'de İsviçre'de doğan Peter Ustinov, "Etnik bakımdan çok pis/karışık" biridir ve "bundan onur duyar."
Filistin'de bir Rus Yahudisi olarak 19'uncu yüzyıl sonlarında doğan Osmanlı Uyruklu babası Jona, Alman vatandaşı olup Berlin'de gazeteci olarak çalışmaya başlarken Peter, birçok dilin konuşulduğu bir ailede yaşamaktadır. Sahne dekorasyonu yapan Rus asıllı annesinden Fransızca, Rusça, okulda Almanca, babasından İngilizce öğrenirken, 1930'larda Londra'ya taşınırlar ve babası, oradaki Alman büyükelçiliğinde çalışmaya başlar. Ama Hitler iktidara gelip ırkçı yasalar çıkınca, babası işinden kovulur, o da İngiliz vatandaşlığına geçer. Hatta İngiliz istihbaratı için Almanya aleyhine çalışmaya başlar. Peter Ustinov, anadili kadar iyi konuştuğu bu diller dışında elbette Türkçe de konuşmakta, onun yanında İtalyanca, İspanyolca ve Rumca da bilmekteydi. Zaten sanat alanında ilk kez, konuştuğu diller sayesinde dikkat çekmiş. Mesela bildiği bu dillerde lehçelerin taklidini yapıyormuş!.. Karadenizli taklidi yapan bir Peter Ustinov'u hayal etmek bile eğlenceli. Filmlerinin başka dillerdeki seslendirmesini de bizzat yaptığı biliniyor -mesela Almanca ve Fransızca seslendirmesini...
Peter Ustinov'u ilk kez pür dikkat, "Topkapı" filminde izlemiştim. Türkçe konuşma fırsatı bulduğu, Türkiye'de çevrilen 1964 yapımı filmi herkes bilir. Müziğini Hacitakis'in yaptığı, Maximilian Schell ve Melina Mercouri'nin oynadığı, Mercouri'nin Türkiye'de de bir yıldız olduğu yıllarda çekilen film, bir kriminal komedidir. Peter Ustinov da, Topkap Sarayı'nın sembollerinden biri olan Topkapı Hançeri'ni çalmaya çalışan ürkek hırsızlardan biridir. Ustinov buradaki rolüyle ikinci Oscar'ın almıştır. Ama onun bütün dünya tarafından bilinen asıl ünlü Rolü, 1950'de daha otuz yaşındayken "Quo Vadis" filminde oynadığı 'İmparator Neron' rolüdür. Mutlaka görmüşsünüzdür. Zevkine bu kadar düşkün, korkak, gaddar ve buna rağmen çocuksu bir sevimliliğe de sahip bir mide bulantısı!.. İmparator Neron'u böyle canlandırmış ve ilk Oscar'ını da bu vesileyle almıştır. İkinci Topkapı Oscar'ını kendi almaya gidemeyince, o sırada onunla "Lady L." filmini çevirmekte olan arkadaşı Sophia Loren ödülü almıştır.
Bu film de çok ilginç. Peter Ustinov filmde David Niven'la birlikte oynuyor. Davd Niven, bu İngiliz centilmeni, İkinci Dünya Savaşı sırasında askerliğini yapan Peter Ustinov'un çalıştığı birimin komutanıymış.
Peter Ustinov'u ben, en çok "Hercules Poirot" rolleriyle hatırlamayı seviyorum.
Agatha Christie'nin yarattığı Belçikalı süper dedektif, "küçük gri hücrelerini" işleterek her karmaşık cinayeti çözer ve bu adamın başrolünü oynadığı tüm Agatha Christie romanlarını okumuş bir olarak, bu role en yakışan kişinin -bence- Peter Ustinov olduğunu söylemeliyim. Orient Expres cinayetini çözen Poiro rolündeki Albert Finey de sert ve Sherlok Holmes tipi tavırlarıyla iyidir, ama o ince zeka ürünü muzipliğe sahip değildir ve sevmeye müsait bir tipi de yoktur. Ama babacan Ustinov öyle mi?!
Peter Ustinov burada kendini oynar. Hareketleri, mimikleri, bakışları, bunların hiçbiri romanlarda yoktur ve o nedenle filmlere özel bir puan/karakter katar. bu filmlerden en iyisi, Nil cinayeti filmidir ve Ustinov'a bir de ödül getirmiş, film, en iyi dekorasyon dalında Oscar almıştır.
Peter Ustinov'u hiç televizyonda gördünüz mü? Müthiş bir hikayecidir. Sohbeti insanı oturduğu yere çiviler. Zaten bir dönem sırf bu nedenle sayısız konferans vermiştir. Benzersiz bir çok yönlülüğe sahip sanatçı, bu adı sahiden hak etmiştir -mesela Humphrey Bogart etmez. Bogart çok iyi bir sinema oyuncusudur. Peter Ustinov, çok iyi bir sinema oyuncusu, rejisör, senarist, iyi bir yazar (Prix de la Butte ödülü) tiyatro yazarı, operacı (evet bu yanı da var) ve özgün siyasetçidir (UNICEF elçiliği yanı sıra, "Önyargılara karşı" çalışan bir hareketin başlatıcısı ve "Dünya Konfederasyonu" ütopistlerinin başkanı vs!..)
Kendine sorulduğu zaman, edebiyatçı yanını diğerlerinin en üzerine koyardı...
"Dear Me!" adlı ödüllü otobiyografisi bütün kitapçıların vitrinlerini doldurduğu yıllarda o Hercules Poirot idi ve Mısır'da Agatha Christie romanının çekimleriyle meşguldü (1978).
Sonraki yıllarda, televizyon için birkaç Agatha Christie filminde oynadı. Bu filmlerin bazılarında, krize girmiş sinemanın büyük starları da oynadılar...
Sonra Ustinov'un sinemadaki talihsiz dönemi başlar. Kötü filmlerde büyük yıldızlarla oynar. Bu filmlerden birini birkaç ay önce ucuz filmler yığını arasından bulup almış ve bir kenara atmıştım: "Ashanti". Büyük Hint yıldızı Kabir Bedi'nin de oynadığı 1979 yapımı bir film -burada da bahsetmiştim filmden. Hani fonda ki Afrika sokaklarında Türk film afişlerinin, Türkan Şoray ve Ediz Hun'un göründüğü film!..
Peter Ustinov'un bu başarısız filmlerin ardından televizyona ilgi duyduğunu ve ancak 1990'da Kraliçe Elizabeth II tarafından kendisine "Sir" ünvanı verilmesinden sonra sinemaya döndüğünü belirtelim. Televizyonculuk yaparken, onun karakterini de en iyi şekilde ortaya koyabildiği çok önemli bir olay oldu.
Peter Ustinov, BBC'de yaptığı "Ustinovs People" programı için İndira Gandi ile söyleşi yapmak üzere Hindistan'da bir bahçededir. Elinde mikrofon...
"İşte burada İndira Gandi'nin bahçesinde duruyorum. Kuşlar ağaçlarda, nöbetçiler köşelerde, etraf sakin."
Ustinov bunları söylerken birden patlama sesine benzer bir ses duyulur, bir panik olur. Ne olduğunu anlayamayan Ustinov, elinde mikrofonla kameraya bakmaya devam eder ve seyircileri sakinleştirmeye çalışır. Biraz sonra şunları söyler:
"Biraz önce size, endişelenecek bir şey olmadığını söylerken, benim bile kendime inan madığımı itiraf etmeliyim. Biraz önce İndira Gandi'ye ateş edildi. Nöbetçiler köşelerinde değil, ama kuşlar ağaçlarda."
İndira Gandi, Peter Ustiv'la söyleşi yapmak üzere evine gelirken öldürülmiştü.
Peter ustinov, yaşamının son günlerine kadar aktif bir hayat sürdü ve Cenevre kıyısındaki evinde 2004'de hayata veda etti. Ama biz ona veda etmedik. iPod'da yanımızda, aklımızda. Gülümsetmeye devam ediyor.

http://konstantiniye.blogspot.com/2010/07/peter-ustinovun-turkcesi-ve-diger.html
_________________
Bir varmış bir yokmuş...